Ukraina
Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej

Dawniej Teatr Miejski, w dwudziestoleciu międzywojennym Teatr Wielki – teatr we Lwowie zaprojektowany przez prof. Zygmunta Gorgolewskiego. Jest to nie tylko dzieło sztuki architektonicznej, ale także rzeźby i malarstwa. Reprezentuje eklektyzm w sztuce.
 
Gmach teatru, usytuowany w centrum Lwowa, jest ważnym akcentem urbanistycznym kończącym w kierunku północnym oś bulwarową prospektu Swobody (dawnych Wałów Hetmańskich). Zajmuje powierzchnię ponad 3000 m2, ma kształt prostopadłościanu o wymiarach 45 x 95 m. 

Reklama
Budowlę wieńczy znajdująca się nad sceną miedziana kopuła. Drzwi wejściowe flankują podtrzymujące fryz kolumny doryckie. Nad gzymsem oddzielającym rustykowany parter od pierwszego piętra ulokowano loggię z trójłukową arkadą i podwójnymi kolumnami korynckimi, przestrzeń między oknami zdobią kolumny jońskie.
 
Rzeźby alegoryczne autorstwa Stanisława Wójcika przedstawiają Poezję i Muzykę po lewej stronie, Sławę i Fortunę w centrum, Komedię i Tragedię – po prawej. Figury Muz na attyce 
są autorstwa Juliana Markowskiego, Tadeusza Wiśniowieckiego, Tadeusza Barącza, Juliusza Bełtowskiego i Antoniego Popiela.

Odrzwia wejściowe do parteru zdobi marmurowy portal flankowany jońskimi pilastrami, zwieńczony białomarmurowym medalionem z portretem Z. Gorgolewskiego autorstwa J. Bełtowskiego z 1907 roku.
 
Widownia mieści 1200 osób. Szczególnie reprezentacyjne były dwie loże
   
prosceniowe pierwszego piętra: cesarska i marszałkowska, z salonami i odrębnymi toaletami (do loży cesarskiej prowadziło osobne wejście).

Podczas budowy gmachu zastosowano najnowocześniejsze wówczas rozwiązania technologiczne: system betonowych fundamentów, hydrauliczną maszynerię sceniczną, oświetlenie elektryczne, centralne ogrzewanie. Główna kurtyna jest dziełem artysty malarza Henryka Siemiradzkiego.
 
Projekt teatru wykonał dyrektor lwowskiej Szkoły Przemysłowej prof. Zygmunt Gorgolewski, który w 1895 roku wygrał konkurs ogłoszony przez magistrat lwowski. Budowę rozpoczęto w czerwcu 1897 roku. Obiekt usytuwany jest w rejonie dawnego placu Gołuchowskich, zamyka perspektywę Wałów Hetmańskich, dziś Prospekt Swobody (Aleja Wolności).
 
W miejscu obecnego budynku stał niegdyś pałac Gołuchowskich, sąsiadujący od wschodu z okazałym gmachem fundacji Skarbkowskiej, mieszczącej narodową scenę. Po około 40. latach użytkowania okres zastrzeżony aktem fundacyjnym hr. Fryderyka Skarbka dla utrzymania teatru w gmachu fundacji dobiegał końca. Rada Królewskiego Stołecznego m. Lwowa podjęła uchwałę o budowie nowego Teatru Wielkiego. Rozpisano konkurs wśród „architektów polskiej i ruskiej narodowości”. Zwyciężył projekt Zygmunta Gorgolewskiego Laudendo monet. 
 
W latach 1897-1900 Gorgolewski osobiście kierował budową i nadzorował wykonanie wszystkich prac związanych z wyposażeniem i artystycznym ozdabianiem gmachu. Koryto Pełtwi zostało zasklepione, a na nowatorskim fundamencie żelbetowym zaprojektowanym przez inż. Jana Boguckiego wzniesiono ściany z cegły i kamienia. Przy projektowaniu i budowie teatru uwzględniono 114 przepisów przeciwpożarowych i budowlanych. Koszt budowy i wyposażenia gmachu wyniósł półtora miliona koron. Na skutek osunięcia się gruntu po zbudowaniu gmachu, wejście do niego prowadzi wprost z przyległego placu, a nie – jak pierwotnie planowano – po paradnych schodach. Do prac przy ozdabianiu gmachu teatralnego zaproszono najbardziej znanych artystów malarzy i rzeźbiarzy ówczesnego Lwowa. Urządzenia maszynowe teatru wykonała fabryka maszyn i wagonów z Sanoka.

   
4 października 1900 odbyło się uroczyste otwarcie teatru roku w obecności gości honorowych – Henryka Sienkiewicza, Ignacego Paderewskiego, Henryka Siemiradzkiego, prezydenta miasta Godzimira Małachowskiego, namiestnika Leona Pinińskiego, marszałka krajowego Stanisława Badeniego oraz delegacji praskiej z burmistrzem Vladimirem Srbem i byłym dyrektorem Narodowego Divadla Františkiem Adolfem Šubertem. Odegrano hymny: polski, austriacki i czeski.

Po otwarciu teatru prasa lwowska pisała: Wznieśliśmy twierdzę, która ma być po wieczne czasy nie tylko świadkiem wymownym naszej miłości i szacunku dla sztuki, ale także jednym z ognisk polskiej oświaty ("Dziennik Polski" z 4 października 1900), a sam twórca gmachu Zygmunt Gorgolewski podkreślał: aby ten budynek poświęcony sztuce narodowej był rzeczywiście przybytkiem sztuki w najszlachetniejszym znaczeniu, aby w nim długie lata i wieki rozbrzmiewała polska mowa i pieśń serdeczna oraz uczucie narodowe, których w innych dzielnicach polskich publicznie wyznawać nie wolno. Prezydent Lwowa Godzimir Małachowski zapewniał natomiast, że w tym gmachu i z niego brzmieć będzie zawsze nasza droga mowa ojczysta na pożytek miasta, narodu i wiekopomną sławę polskiego imienia.
 
Budynek został uszkodzony w czasie krwawych zamieszek w 1936 roku. Od 1938 do 1939 dyrektorem teatru był Mieczysław Szpakiewicz.

Tekst: Wikipedia.org
Zdj. Wojciech Jarosiński


 
Najnowsze
Popularne
stat4u PortalPOLSKA.pl